Wat doet een orkestrator eigenlijk precies? En hoe verschilt dat per arrangeur? Tijdens BMIM Special gaf de Deense orkestrator Thomas Bryla een inkijkje in zijn werk; van partituur tot opnamestudio, van soft skills tot shortcuts. Samen met moderator (en vaste samenwerkingspartner) Matthijs Kieboom dook hij in de wereld achter zijn noten.
Van piano naar partituur
Bryla, die werkte met zwaargewichten als Don Davis, Rachel Portman en Johan Johansson, liet tijdens de sessie onder meer zien hoe hij een eenvoudige pianopartij omzet in een volwaardige orkestrale track. Hij besprak een project waarbij hij muziek arrangeerde voor een Deense drama-documentaire. De componist met wie hij samenwerkte is normaal vooral thuis in de popwereld, en leverde nu schetsen voor de piano aan. Bryla transformeerde die tot complete, orkestrale passages vol kleur, ritme en dynamiek. Bryla legt uit:
Een arrangeur voegt nieuwe elementen toe als harmonieën of extra melodieën. Een orkestrator werkt binnen de grenzen van de bestaande compositie, en vertaalt die naar het orkest.
Soft skills en structuur
Bryla’s aanpak is niet alleen technisch, maar ook mensgericht. ‘Als orkestrator ben je vaak de schakel tussen componist, opnameleider en uitvoerend ensemble. Je moet dus niet alleen muzikaal onderlegd zijn, maar ook goed kunnen samenwerken, communiceren en aanvoelen wat een project nodig heeft.’ Hij benadrukt het belang van vertrouwen en structuur: ‘Componisten werken soms maanden aan een score, maar het opnemen doen ze maar een paar keer per jaar. Als orkestrator help ik hen door deadlines te bewaken en structuur aan te brengen. Dat geeft rust.’
Creativiteit met een deadline
In tegenstelling tot het romantische beeld van de componist die wacht op inspiratie, is Bryla’s werkdag strak geregisseerd. ‘Het lijkt meer op het leven van een accountant dan op dat van een rockster,’ grapt hij. ‘Ik begin op vaste tijden, werk gestructureerd, houd al mijn versies bij en weet precies hoeveel tijd ik nodig heb voor welk onderdeel.’ Dat betekent ook: veel tools en software. Finale, Sibelius, Dorico: hij beheerst ze allemaal. En om tijd te besparen, heeft hij zijn hele workflow geautomatiseerd met tools als Keyboard Maestro en Stream Deck. ‘Binnen vijf seconden staan al mijn vensters goed. Alles om sneller bij de muziek te komen.’
De nuance van live
Bryla liet ook horen hoe subtiliteiten in orkestratie een groot verschil kunnen maken. Zoals die keer in Praag, waar hij pizzicato-partijen percussiever maakte door de eerste stoel col legno mee te laten spelen. Kleine ingrepen met groot effect, zeker in een opnameruimte waar de microfoon elke nuance opvangt. En ook op het gebied van uitvoering denkt hij vooruit: ‘Bijvoorbeeld door partijen voor harp optioneel te maken via cue-notatie. Zo behoud je flexibiliteit tot het laatste moment van de opname.’
Orkestratie als onzichtbare kunst
Of hij nu werkt aan een Hollywood-score of een intieme televisieserie, Bryla’s doel blijft hetzelfde: de visie van de componist vertalen naar een orkest dat ademt, spreekt en raakt. ‘Een goede orkestratie hoor je niet,’ zegt hij. ‘Je voelt het.’
De sessie was niet alleen een masterclass in noten en nuance, maar ook een ode aan het onzichtbare vakmanschap achter de schermen. Of, zoals Matthijs Kieboom het verwoordde: ‘Als ik vastloop, muzikaal of anders, bel ik Thomas. Hij lost het op. Altijd.’
Tekst door Meike Jentjens
Foto’s door Birgit Bijl