Lieselot Mariën en Jac van Exter maken samen het stuk White Out, dat zij speciaal voor Oorzaken Festival en de podcast DOCS van NTR maken in samenwerking met Buma Music in Motion. Het stuk wordt op 3 juni live gespeeld voor een publiek. Tijdens de première vertellen zij door beeld en geluid het verhaal van Sam en Maarten, die een ander leven hebben, maar elkaar vinden in tussenruimten van een ‘white out’; een fenomeen waarbij het licht alle zicht wegneemt. Na het stuk gaan zij in gesprek met Martin Rombouts.
Kun je vertellen wat White Out is? En hoe het ontstaan is en waar het begon?
Lieselot Mariën: ‘De mensen van Oorzaken hadden gevraagd of ik een stuk wilde maken. Ik wist dat het samen met Jac zou zijn, rond het thema van het festival: tegenpolen. Opeens was er dat idee van enerzijds een Poolreiziger die een reis maakt door Antarctica en dus heel erg een ontdekkingsreiziger is, en anderzijds van iemand die worstelt met depressie. Naar mijn gevoel zit er veel meer overlap in die dingen dan je eigenlijk zou denken. Dit biedt veel ruimte voor muziek en sounddesign. Het stuk gaat erom dat als je op de Zuidpool bent, waar het verhaal zich afspeelt, je daar kunt hebben dat de weersomstandigheden zo zijn dat je eigenlijk overal om je heen wit ziet. De lucht is wit, de sneeuw is wit, er hangt een soort van mist, waardoor je geen horizon ziet. De lucht is even wit als de sneeuw. Er is geen enkele houvast meer. Dat beeld van die white out is ook een beeld dat Maarten die met depressie geworsteld heeft heel erg herkend, omdat dat ook een ervaring is waarin al je structuur, zekerheden, en ankerpunten verdwijnen.’
Ze gaat verder: ‘Twee personages in het stuk blikken terug op iets; ik wist dat er een extra laag voor nodig zou zijn om het verhaal weer levend te maken. Daarvoor heb ik vooral naar Jac gekeken.’ Van Exter: ‘We zitten nu nog midden in het proces van muziek maken. We hebben een paar keer met de redactie van NTR en van Oorzaken een call gehad. En we hebben samen veel gebeld.’ Mariën:
‘Ik vond het heel leuk dat toen ik voor het eerst dat idee had opgeschreven, Jac direct in zijn reactie benoemde wat er tot zijn verbeelding spak. Dat gaf mij ontzettend veel vertrouwen, omdat hij daarin meteen eigenlijk al dezelfde dingen benoemde als die ik zelf had aangevoeld.’
Mariën
Van Exter vult aan: ‘En toen dacht ik, oké, we hebben een thema en dus ook een kader. Hier heb ik zin in en we gaan het doen! Dat voelde voor mij als een enorme luxepositie. Nu pas ben ik aan zet. We hebben niet heel veel afgesproken met elkaar, wat ik ook wel leuk vind. Ik voel wel dat we elkaar die vrijheid geven en dat we weten dat het goed komt. En je moet je ook enorm kwetsbaar opstellen om samen te werken.’
‘Er zit gewoon iets heel kwetsbaars in wanneer je elkaar eigenlijk nog aan het leren kennen bent en elkaar nog niet gezien hebt’, gaat Mariën verder. ‘Je werkt samen en dus is het de bedoeling dat je de binnenkant van elkaars proces ziet, maar er is iets ontzettend kwetsbaars aan het delen van iets waarvan je weet dat het nog niet goed is.’ Haar muzikale maatje Van Exter is het met haar eens: ‘Het leuke is dat het voor muziek best makkelijk is, omdat je meestal met iemand afspreekt en je dan heel snel dingen kunt tweaken. Doordat die afstand er nu is, moet je al snel met iets goeds komen.’ Hij doelt erop dat de twee makers in andere steden wonen. ‘We zijn een goede match, maar we zijn nog niet klaar.’ Mariën: ‘We zijn uit onze comfortzone gestapt in elk geval.’ Van Exter: Dat tóch opsturen is heel goed. Want dan kom je pas verder.’
Desoriëntatie
‘Het verhaal gaat over een landschap waarbij je even niet weet wat boven en onder is, en wat daarvoor en daarachter is. Desoriëntatie is daarbij belangrijk. Dat probeer je dan om te zetten in muziek, dus geen oriëntatie in ritmes or klanken bijvoorbeeld. Daar zit die verstoring in. De wind speelt ook een belangrijke rol, als een soort geluidseffect. Het zijn geluiden die allemaal van links naar rechts gaan, waardoor het stuk ook over de vorming van geluiden gaat. Het wordt een soort soundscape’, vertelt Van Exter. Lieselot Mariën vult aan: ‘Dat is eigenlijk het enige wat we op voorhand tegen elkaar gezegd hebben. En van wat ik nu al heb mogen horen, vind ik dat hij dat echt supermooi vertaald heeft. Op een bepaalde manier gaat het verhaal over een soort tussenruimte die tot stand komt. Er zijn twee verhalen. Het verhaal van Sam, die een Poolreiziger is, naast het verhaal van Maarten, die met depressie worstelt. Eigenlijk is daar een soort van ruimte tussen; een ervaring die zij alle twee kennen. Die ruimte is een ruimte die niet bestaat in het verhaal van Sam, want hij zit op Antarctica. En die ruimte bestaat ook niet in het verhaal van Maarten, want hij zit in zijn kamer, maar door die twee verhalen door elkaar te weven ontstaat er iets nieuws. Een plek die beide plekken is, in één van de twee tegelijk. Je kunt dat als maker ook heel moeilijk laten horen op een klassieke manier. Normaal gezien neem je scènes op en hebben die scènes achtergrondgeluiden en hoor je duidelijke handelingen. Maar deze ruimte moet op een bepaalde manier tot stand gebracht worden. Dat is echt wat Jac enorm optilt naar een nieuw niveau waarin dat nog veel meer leeft.’
Van Exter: ‘Het geluid kan dominant zijn soms. Je wil het ook weer niet te dramatisch of te pathetisch maken, of te deprimerend of te luchtig. Omdat het zo’n rauw verhaal is, ben ik ook gaan zoeken naar geluiden die zoveel mogelijk zelf zijn opgenomen of zelf zijn gesampled. Ik ben gewoon op allemaal dingen gaan slaan, dingen gaan omdraaien, en ik heb dingen door een cassette opgenomen. Ik denk dat het helpt dat er niet een duidelijk begin en een eind is in het geluid. Normaal gesproken ben ik erg iemand die met snare instrumenten werkt, maar die hebben een heel duidelijk begin. Je moet eraan plukken, je moet hem raken, en dan soms heb je hem. Nu ben ik dat aan het vermijden. Het cassettebandje is nu ook een soort instrument op zichzelf aan het worden, omdat je daar toch een soort gruizigheid mee kunt maken. En ik ben ook heel veel wind gaan maken. Ik heb heel veel laagjes wind gevonden’, lacht hij. En die wind is heel belangrijk in het verhaal, vertelt Lieselot Mariën: ‘Op Antarctica is dat het enige geluid dat er is, verder is dat gewoon helemaal leeg van geluid.’
Er komt een live performance van het stuk aan, op 3 juni. Wat kunnen mensen verwachten als ze op 3 juni langskomen?
Van Exter: ‘Het wordt sowieso heel bijzonder om met elkaar te kunnen luisteren naar een podcast in een zaal, want dat is meestal iets individueels en iets persoonlijks. Het is voor mij de eerste keer op zo’n muziekfestival.’ Zijn collega Mariën vult aan: ‘Er is ook beeld bij van een hele goede Belgische fotograaf, Geert Goiris. Het zijn prachtige beelden die bijna volledig wit zijn, waaronder poollandschappen en sneeuwlandschappen. Die gaan we ook integreren in de livesessie.’ Van Exter vult aan: ‘Het schijnt ook dat als je white noise op je koptelefoon zet en dan je ogen dicht doet, je na een tijdje ook gedesoriënteerd raakt. Ik hoop dat we die ervaring ook kunnen meegeven aan mensen.’